3 / 4 هنگام وضو گرفتن
امام صادق علیه السلام :هر گاه وارد خانه خویش شدی ، بگو : «به نام خدا . گواهی دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و محمّد که درود خدا بر او و بر خاندانش باد ، فرستاده خداست» و بر خانواده خود نیز سلام کن ، و اگر کسی در خانه نبود ، بگو : «به نام خدا ، و درود بر پیامبر خدا ! درود بر ما و بر بندگان شایسته خدا !» . پس هر گاه کسی چنین بگوید ، شیطان از خانه اش می گریزد .
امام رضا علیه السلام :پدرم [امام کاظم] علیه السلام هر گاه از خانه اش بیرون می آمد ، می گفت : «به نام خداوند بخشنده مهربان» . با توش و توان [از جانب] خدا بیرون می آیم ، نه با توش و توانی از خویش ، که با توش و توان تو ای پروردگار من ، در جستجوی روزیِ تو می روم . پس آن را با عافیت به من عطا فرما» .
ر . ک : نهج الذکر(با ترجمه فارسی) : ج 3 ص 149 (مهم ترین اوقات گفتن «لا حول و لا قوّه إلّا بِاللّه » / هنگام بیرون رفتن از خانه) .
3 / 4هنگام وضو گرفتنپیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سفارش به علی علیه السلام :ای علی ! هر گاه وضو می گیری ، بگو : « به نام خدا . بار خدایا ! از تو درخواست می کنم وضوی کامل و نماز کامل و خشنودیِ کاملت و آمرزش کاملت را» ؛ زیرا این [ذکر] ، زکات وضوست .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر گاه [بنده] در آغاز وضویش بگوید : «به نام خداوند بخشنده مهربان» ، همه اعضایش از گناهان ، پاک می شود .
.
ص: 252
الإمام علیّ علیه السلام :لا یَتَوَضَّأُ الرَّجُلُ حَتّی یُسَمِّیَ ؛ یَقولُ قَبلَ أن یَمَسَّ الماءَ : «بِسمِ اللّهِ وبِاللّهِ ، اللّهُمَّ اجعَلنی مِنَ التَّوّابینَ ، وَاجعَلنی مِنَ المُتَطَهِّرینَ . (1)
الإمام الباقر علیه السلام :إذا قُمتَ بِاللَّیلِ مِن مَنامِکَ فَقُل : «الحَمدُ للّهِِ الَّذی رَدَّ عَلَیَّ روحی لِأَحمَدَهُ وأَعبُدَهُ ...» . ثُمَّ استَک وتَوَضَّأ ، فَإِذا وَضَعتَ یَدَکَ فِی الماءِ ، فَقُل : «بِسمِ اللّهِ وبِاللّهِ ، اللّهُمَّ اجعَلنی مِنَ التَّوّابینَ ، وَاجعَلنی مِنَ المُتَطَهِّرینَ» . فَإِذا فَرَغتَ فَقُل : «الحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمینَ» . (2)
الإمام الصادق علیه السلام :إذا تَوَضَّأَ أحَدُکُم ولَم یُسَمِّ ، کانَ لِلشَّیطانِ فی وُضوئِهِ شِرکٌ ، وإن أکَلَ أو شَرِبَ أو لَبِسَ ، وکُلُّ شَیءٍ صَنَعَهُ یَنبَغی لَهُ أن یُسَمِّیَ عَلَیهِ ، فَإِن لَم یَفعَل کانَ لِلشَّیطانِ فیهِ شِرکٌ . (3)
3 / 5القِیامُ إلَی الصَّلاهِالإمام الباقر علیه السلام :إذا قُمتَ (4) إلی صَلاتِکَ فَقُل : «بِسمِ اللّهِ وبِاللّهِ ، وإلَی اللّهِ ، ومِنَ اللّهِ ، وما شاءَ اللّهُ ، ولا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ ، اللّهُمَّ اجعَلنی مِن زُوّارِ بَیتِکَ ، وعُمّارِ مَساجِدِکَ ، وَافتَح لی بابَ تَوبَتِکَ، وأَغلِق عَنّی بابَ مَعصِیَتِکَ وکُلِّ مَعصِیَهٍ، الحَمدُ للّهِِالَّذی جَعَلَنی مِمَّن یُناجیهِ ، اللّهُمَّ أقبِل عَلَیَّ بِوَجهِکَ ، جَلَّ ثَناؤُکَ» ، ثُمَّ افتَتِحِ الصَّلاهَ بِالتَّکبیرِ . (5)
.
1- .الخصال : ص 628 ح 10 عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، المحاسن : ج 1 ص 118 ح 120 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عنه علیهماالسلام ولیس فیه «باسم اللّه وباللّه » ، تحف العقول : ص 117 ، بحار الأنوار : ج 80 ص 314 ح 1 .
2- .الکافی : ج 3 ص 445 ح 12 ، تهذیب الأحکام : ج 2 ص 123 ح 467 و ج 1 ص 76 ح 41 نحوه وکلّها عن زراره ، بحارالأنوار : ج 87 ص 188 ح 5 .
3- .المحاسن : ج 2 ص 211 ح 1629 عن الفضیل ، بحار الأنوار : ج 63 ص 203 ح 27 .
4- .أی إذا أردتَ القیام (مرآه العقول : ج 15 ص 403) .
5- .الکافی : ج 3 ص 445 ح 12 ، تهذیب الأحکام : ج 2 ص 123 ح 467 کلاهما عن زراره ، دعائم الإسلام : ج 1 ص 167 عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 84 ص 377 ح 30 .
ص: 253
3 / 5 هنگام ایستادن برای نماز
امام علی علیه السلام :انسان نباید بدون بردن نام خدا ، وضو بگیرد . پیش از آن که دست به آب بزند ، بگوید : «به نام خدا و به یاری خدا . بار خدایا! مرا از توبه کنندگان و از پاکیزه کاران قرار ده» .
امام باقر علیه السلام :هر گاه شب [برای نماز] از خواب برخاستی ، بگو : « سپاس ، خداوند را که روح مرا به من ، باز گردانْد تا او را سپاس و عبادت کنم ... » . سپس مسواک بزن و وضو بگیر ، و چون دستت را در آب گذاشتی ، بگو : «به نام خدا و به یاری خدا . بار خدایا ! مرا از توبه کاران و از پاکیزه کاران ، قرار ده» . و چون وضویت را تمام کردی ، بگو : «سپاس ، خدای را که پروردگار جهانیان است» .
امام صادق علیه السلام :هر گاه یکی از شما وضو بگیرد و نام خدا را نبرد ، شیطان در وضوی او شریک می شود . هنگام خوردن یا آشامیدن یا پوشیدن و هر کار دیگری که انجام می دهد ، باید نام خدا را ببرد ؛ زیرا اگر چنین نکند ، شیطان با او شریک می شود .
3 / 5هنگام ایستادن برای نمازامام باقر علیه السلام :هر گاه به نماز ایستادی ، بگو : «به نام خدا و به [یاری] خدا ، و به سوی خدا و از جانب خدا . آنچه خدا بخواهد [ ، خواهد شد] . هیچ توش و توانی نیست ، مگر به [مدد] خدا . بار خدایا ! مرا از زیارت کنندگان خانه ات و آباد کنندگان مسجدهایت قرار ده و درِ توبه ات را برایم بگشای ، و درِ نافرمانی ات و هر نوع گناه و نافرمانی را بر من ببند . سپاس ، خدای را که مرا از مناجات کنندگانش قرار داد . بار خدایا ! با وجه خودت ، به من رو کن . بزرگ است ثنای تو !» . سپس نماز را با تکبیر (گفتن «أللّه أکبر») آغاز کن .
.
ص: 254
3 / 6دُخولُ المَسجِدِ وَالخُروجُ مِنهُفاطمه علیهاالسلام :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله کانَ إذا دَخَلَ المَسجِدَ یَقولُ : «بِسمِ اللّهِ ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ ، وَاغفِر ذُنوبی ، وَافتَح لی أبوابَ رَحمَتِکَ» ، وإذا خَرَجَ یَقولُ : «بِسمِ اللّهِ ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَاغفِر ذُنوبی ، وَافتَح لی أبوابَ فَضلِکَ» . (1)
عنها علیهاالسلام :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إذا دَخَلَ المَسجِدَ یَقولُ : «بِسمِ اللّهِ ، وَالسَّلامُ عَلی رَسولِ اللّهِ ، اللّهُمَّ اغفِر لی ذُنوبی ، وَافتَح لی أبوابَ رَحمَتِکَ» ، وإذا خَرَجَ قالَ : «بِسمِ اللّهِ ، وَالسَّلامُ عَلی رَسولِ اللّهِ ، اللّهُمَّ اغفِر لی ذُنوبی ، وَافتَح لی أبوابَ فَضلِکَ» . (2)
المصنّف لعبد الرزّاق عن المطَّلب بن عبد اللّه بن حنطب :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إذا دَخَلَ المَسجِدَ قالَ : بِسمِ اللّهِ ، اللّهُمَّ افتَح لی أبوابَ رَحمَتِکَ ، وسَهِّل لی أبوابَ رِزقِکَ . (3)
.
1- .دلائل الإمامه : ص 75 ح 14 عن فاطمه الصغری عن الإمام الحسین علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 84 ص 23 ح 14 وفیه «اللهمّ صلّ علی محمّد وآل محمّد» فی کلا الموضعین .
2- .سنن ابن ماجه : ج 1 ص 253 ح 771 ، مسند ابن حنبل : ج 10 ص 159 ح 26479 ، المصنّف لابن أبی شیبه : ج 1 ص 373 ح 1 وج 7 ص 123 ح 1 ، مسند أبی یعلی : ج 6 ص 167 ح 6721 کلّها عن عبد اللّه بن الحسن عن اُمّه فاطمه بنت الحسین علیه السلام ، کنزالعمّال : ج 8 ص 321 ح 23109 .
3- .المصنّف لعبدالرزّاق : ج 1 ص 426 ح 1666 ، المصنّف لابن أبی شیبه : ج 1 ص 373 ح 2 وج 7 ص 123 ح 2 ولیس فیهما «باسم اللّه » .
ص: 255
3 / 6 هنگام وارد شدن به مسجد و خارج شدن از آن
3 / 6هنگام وارد شدن به مسجد و خارج شدن از آنفاطمه علیهاالسلام :پیامبر صلی الله علیه و آله هر گاه وارد مسجد می شد ، می گفت : «به نام خدا . بار خدایا! بر محمّد ، درود فرست ، گناهانم را بیامرز و درهای رحمتت را به رویم بگشای» . و هر گاه از مسجد بیرون می آمد ، می گفت : «به نام خدا . بار خدایا! بر محمّد ، درود فرست ، گناهانم را بیامرز و درهای بخششت را بر من بگشای» .
فاطمه علیهاالسلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، هر گاه وارد مسجد می شد ، می گفت : «به نام خدا . سلام بر پیامبر خدا ! بار خدایا! گناهانم را بیامرز و درهای رحمتت را برای من بگشای» . و هر گاه از مسجد بیرون می آمد ، می گفت : «به نام خدا . سلام بر پیامبر خدا . بار خدایا ! گناهانم را بیامرز و درهای بخششت را برایم بگشای» .
المصنّف ، عبد الرزّاق به نقل از عبد المطّلب بن عبد اللّه بن حَنطَب :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، هر گاه وارد مسجد می شد ، می گفت : «به نام خدا . بار خدایا ! درهای رحمتت را بر من بگشای و راه های روزی ات را برایم آسان گردان» .
.
ص: 256
جامع الأخبار :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : إذا دَخَلَ المَسجِدَ یَضَعُ رِجلَهُ الیُمنی ویَقولُ : «بِسمِ اللّهِ ، وعَلَی اللّهِ تَوَکَّلتُ ، ولا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ» ، و إذا خَرَجَ ، یَضَعُ رِجلَهُ الیُسری ویَقولُ : «بِسمِ اللّهِ ، أعوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ» . (1)
الإمام علیّ علیه السلام أنّه کانَ إذا دَخَلَ المَسجِدَ قالَ :بِسمِ اللّهِ وبِاللّهِ ، السَّلامُ عَلَیکَ أیُّهَا النَّبِیُّ ورَحمَهُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ ، السَّلامُ عَلَینا وعَلی عِبادِ اللّهِ الصّالِحینَ . (2)
تهذیب الأحکام عن سماعه :إذا دَخَلتَ المَسجِدَ فَقُل : «بِسمِ اللّهِ ، وَالسَّلامُ عَلی رَسولِ اللّهِ ، إنَّ اللّهَ ومَلائِکَتَهُ یُصَلّونَ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، وَالسَّلامُ عَلَیهِم ورَحمَهُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ ، رَبِّ اغفِر لی ذُنوبی ، وَافتَح لی أبوابَ فَضلِکَ» ، وإذا خَرَجتَ فَقُل مِثلَ ذلِکَ . (3)
3 / 7الذَّبحُالکتاب«فَکُلُواْ مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِن کُنتُم بِایَاتِهِ مُؤْمِنِینَ» . (4)
الحدیثالإمام علیّ علیه السلام :إذا ذَبَحَ أحَدُکُم فَلیَقُل : بِسمِ اللّهِ وَاللّهُ أکبرُ . (5)
.
1- .جامع الأخبار : ص 175 ح 417 ، بحار الأنوار : ج 84 ص 26 ح 19 .
2- .مسند زید : ص 154 ، دعائم الإسلام : ج 1 ص 150 ، بحار الأنوار : ج 84 ص 23 ح 12 .
3- .تهذیب الأحکام : ج 3 ص 263 ح 744 ، بحار الأنوار : ج 84 ص 21 ح 8 .
4- .الأنعام : 118 .
5- .دعائم الإسلام : ج 2 ص 174 ح 627 ، بحار الأنوار : ج 65 ص 328 ح 41 .
ص: 257
3 / 7 هنگام ذبح حیوان
جامع الأخبار :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، هر گاه وارد مسجد می شد ، ابتدا پای راستش را داخل می گذاشت و می گفت : «به نام خدا . به خدا توکّل کردم . نیرو و توانی نیست ، مگر به [مدد] خدا» . و هر گاه از مسجد بیرون می آمد ، نخستْ پای چپش را بیرون می گذاشت و می گفت : «به نام خدا . به خدا پناه می برم از شیطان رانده شده» .
امام علی علیه السلام در ذکر هنگام ورود به مسجد :به نام خدا و به یاری خدا . سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ، ای پیامبر ! سلام بر ما و بر بندگان شایسته خدا !
تهذیب الأحکام به نقل از سماعه :هر گاه وارد مسجد شدی ، بگو : «به نام خدا . سلام بر پیامبر خدا ! خدا و فرشتگانش بر محمّد و خاندان محمّد ، درود می فرستند . درود و رحمت و برکات خدا ، بر ایشان باد . پروردگارا ! گناهان مرا بیامرز و درهای بخششت را بر من بگشای» . در هنگام خارج شدن نیز همین را بگو .
3 / 7هنگام ذبح حیوانقرآن«پس اگر به آیات او ایمان دارید ، از آنچه نام خدا [ به هنگام ذبح ]بر آن برده شده است ، بخورید» .
حدیثامام علی علیه السلام :هر گاه یکی از شما [حیوانی را] ذبح می کند ، بگوید : «به نام خدا . خدا ، بزرگ تر است [از آنچه وصف می شود]» .
.
ص: 258
3 / 8الأَکلُ وَالشُّربُرسول اللّه صلی الله علیه و آله مِن وَصایاهُ لِعَلِیٍّ علیه السلام :یا عَلِیُّ ، إذا أکَلتَ فَقُل : «بِسمِ اللّهِ» ، وإذا فَرَغتَ فَقُل : «الحَمدُ للّهِِ» ؛ فَإِنَّ حافِظَیکَ لا یَبرَحانِ یَکتُبانِ لَکَ الحَسَناتِ حَتّی تُبعِدَهُ عَنکَ . (1)
عنه صلی الله علیه و آله :مَن أکَلَ الفاکِهَهَ وبَدَأَ بِبِسمِ اللّهِ لَم تَضُرَّهُ . (2)
عنه صلی الله علیه و آله :زَیِّنوا مَوائِدَکُم بِالبَقلِ ؛ فَإِنَّها مَطرَدَهٌ لِلشَّیاطینِ مَعَ التَّسمِیَهِ . (3)
الإمام علیّ علیه السلام :مَن أکَلَ طَعاما فَسَمَّی اللّهَ عَلی أوَّلِهِ ، وحَمِدَ اللّهَ عَلی آخِرِهِ ، لَم یُسأَل عَن نَعیمِ ذلِکَ الطَّعامِ کائِنا ما کانَ . (4)
الکافی عن داود بن فرقد :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : کَیفَ اُسَمّی عَلَی الطَّعامِ؟ فَقالَ : إذَا اختَلَفَتِ الآنِیَهُ ، فَسَمِّ عَلی کُلِّ إناءٍ . قُلتُ : فَإِن نَسیتُ أن اُسَمِّیَ؟ قالَ : تَقولُ : بِسمِ اللّهِ عَلی أوَّلِهِ وآخِرِهِ . (5)
.
1- .المحاسن : ج 2 ص 210 ح 1626 عن الإمام الکاظم علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 66 ص 371 ح 12 .
2- .بحار الأنوار : ج 66 ص 119 ح 10 نقلاً عن مکارم الأخلاق : ج 1 ص 368 ح 1213 عن ابن عبّاس وقد سقطت لفظه «باسم اللّه » من النسخه المطبوعه التی عندنا .
3- .طبّ النبیّ صلی الله علیه و آله : ص 30 ، مکارم الأخلاق : ج 1 ص 382 ح 1279 ، بحار الأنوار : ج 92 ص 300 ؛ الفردوس : ج 2 ص 292 ح 3333 عن أبی اُمامه ، کنزالعمّال : ج 15 ص 246 ح 40781 .
4- .قرب الإسناد : ص 90 ح 302 عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام ، الکافی : ج 6 ص 294 ح 14 عن عبد الرحمن العرزمی عن الإمام الصادق عنه علیهماالسلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 66 ص 368 ح 2 .
5- .الکافی : ج 6 ص 295 ح 20 ، تهذیب الأحکام : ج 9 ص 99 ح 431 ، المحاسن : ج 2 ص 220 ح 1662 ، بحار الأنوار : ج 66 ص 379 ح 44 .
ص: 259
3 / 8 هنگام خوردن و آشامیدن
3 / 8هنگام خوردن و آشامیدنپیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سفارش به علی علیه السلام :ای علی! هر گاه شروع به خوردن می کنی ، بگو : «به نام خدا» ، و چون تمام کردی ، بگو : «سپاس ، خدای را» ؛ زیرا [اگر چنین کنی ،] دو [فرشته] نگهبان تو ، تا وقتی آن غذا را از خودت دفع کنی ، پیوسته برایت ثواب می نویسند .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس میوه ای بخورد و به نام خدا شروع کند ، آن میوه به او زیان نمی رساند .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :سفره هایتان را با سبزی بیارایید ؛ زیرا [خوردن] سبزی ها همراه با بردن نام خدا ، شیاطین را دور می کنند .
امام علی علیه السلام :هر کس غذایی بخورد و در آغاز آن ، نام خدا را ببرد و در پایانش ، خدا را سپاس بگوید ، در باره نعمت آن غذا هر چه باشد ، بازخواست نخواهد شد .
الکافی به نقل از داوود بن فَرقَد :از امام صادق علیه السلام پرسیدم : هنگام غذا خوردن ، چگونه «بسم اللّه » بگویم؟ فرمود : «اگر ظرف ها متعدّد بود ، برای هر ظرف غذایی ، بسم اللّه بگو» . گفتم : اگر فراموش کردم که «بسم اللّه » بگویم ، چه؟ فرمود : «می گویی : به نام خدا ، برای آغاز و پایان این [غذا] » .
.
ص: 260
مکارم الأخلاق :کانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إذا شَرِبَ بَدَأَ فَسَمّی وحَسا حَسوَهً وحَسوَتَینِ ، ثُمَّ یَقطَعُ فَیَحمَدُ اللّهَ ، ثُمَّ یَعودُ فَیُسَمّی ، ثُمَّ یَزیدُ فِی الثّالِثَهِ ، ثُمَّ یَقطَعُ فَیَحمَدُ اللّهَ ، فَکانَ لَهُ صلی الله علیه و آله فی شُربِهِ ثَلاثُ تَسمِیاتٍ وثَلاثُ تَحمیداتٍ ، ویَمُصُّ الماءَ مَصّا ولا یَعُبُّهُ عَبّا (1) . (2)
الإمام الصادق علیه السلام :إذا شَرِبَ أحَدُکُمُ الماءَ فَقالَ : «بِسمِ اللّهِ» ثُمَّ شَرِبَ ، ثُمَّ قَطَعَهُ فَقالَ : «الحَمدُ للّهِِ» ، ثُمَّ شَرِبَ فَقالَ : «بِسمِ اللّهِ» ، ثُمَّ قَطَعَهُ فَقالَ : «الحَمدُ للّهِِ» ، ثُمَّ شَرِبَ فَقالَ : «بِسمِ اللّهِ» ، ثُمَّ قَطَعَهُ فَقالَ : «الحَمدُ للّهِِ» ؛ سَبَّحَ ذلِکَ الماءُ لَهُ مادامَ فی بَطنِهِ إلی أن یَخرُجَ . (3)
عنه علیه السلام :إنَّ الرَّجُلَ مِنکُم لَیَشرَبُ الشَّربَهَ مِنَ الماءِ فَیوجِبُ اللّهُ لَهُ بِهَا الجَنَّهَ! ثُمَّ قالَ : إنَّهُ لَیَأخُذُ الإِناءَ فَیَضَعُهُ عَلی فیهِ فَیُسَمّی ثُمَّ یَشرَبُ ، فَیُنَحّیهِ وهُوَ یَشتَهیهِ ، فَیَحمَدُ اللّهَ ، ثُمَ یَعودُ فَیَشرَبُ ، ثُمَّ یُنَحّیهِ فَیَحمَدُ اللّهَ ، ثُمَّ یَعودُ فَیَشرَبُ ، ثُمَّ یُنَحّیهِ فَیَحمَدُ اللّهَ ؛ فَیوجِبُ اللّهُ عز و جل بِها لَهُ الجَنَّهَ . (4)
راجع : ص 282 ح 125 .
3 / 9النَّومُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :إذا قالَ العَبدُ عِندَ مَنامِهِ : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» ، یَقولُ اللّهُ : مَلائِکَتِی! اُکتُبوا بِالحَسَناتِ نَفَسَهُ إلَی الصَّباحِ . (5)
.
1- .العَبُّ : شربُ الماء من غیرِ مَصٍّ ، وقیل : أن یشرب الماء دَغرَقَهً ؛ أی أن یصبّ الماء مرّه واحده ، وقیل : العبّ الجَرع (لسان العرب : ج 1 ص 572 «عبب»).
2- .مکارم الأخلاق : ج 1 ص 76 ح 113 ، بحار الأنوار : ج 66 ص 472 ح 54 .
3- .الکافی : ج 6 ص 384 ح 3 ، المحاسن : ج 2 ص 406 ح 2422 کلاهما عن عمر (عمرو) بن یزید ، بحار الأنوار : ج 66 ص 469 ح 38 .
4- .الکافی : ج 2 ص 96 ح 16 عن أبی بصیر ، معانی الأخبار : ص 385 ح 17 ، المحاسن : ج 2 ص 406 ح 2421 کلاهما عن عبد اللّه بن سنان نحوه ، بحار الأنوار : ج 66 ص 463 ح 15 .
5- .جامع الأخبار : ص 120 ح 218 ، بحار الأنوار : ج 92 ص 258 ح 52 .
ص: 261
3 / 9 هنگام خوابیدن
مکارم الأخلاق :پیامبر صلی الله علیه و آله هنگام آشامیدن ، نخستْ نام خدا را می گفت و یکی دو جرعه می نوشید . سپس ، [نوشیدن را] قطع می کرد و خدا را سپاس می گفت . آن گاه ، دوباره نام خدا را می برد و در مرتبه سوم ، بیشتر می نوشید . سپس [نوشیدن را] قطع می کرد و خدا را سپاس می گفت . ایشان ، در هنگام آشامیدنش ، سه بار «بسم اللّه » و سه بار «الحمد للّه » می گفت . آب را جرعه جرعه می آشامید و یکباره ، سر نمی کشید .
امام صادق علیه السلام :هر گاه فردی از شما خواست که آب بنوشد ، بگوید : «به نام خدا» و سپس بیاشامد . آن گاه ، قطع کند و بگوید : «سپاس ، خدای را» . سپس بیاشامد و بگوید : «به نام خدا» . آن گاه ، قطع کند و بگوید : «سپاس ، خدای را» . سپس بیاشامد و بگوید : «به نام خدا» . آن گاه ، قطع کند و بگوید : «سپاس ، خدای را» . [اگر چنین کند ، ]آن آب از زمانی که در شکم او جای می گیرد ، تا زمانی که دفع شود ، تسبیح [خدا ]می گوید .
امام صادق علیه السلام :گاه ، مردی از شما جرعه ای آب می نوشد و خداوند ، بدان سبب ، بهشت را بر او واجب می گرداند! ... [بدین سان که] ظرف را بر می دارد و بر دهانش می گذارد و نام خدا را می برد و آن گاه می آشامد . سپس آن را از دهانش دور می کند با آن که هنوز آب میل دارد و خدا را سپاس می گوید . سپس دوباره شروع به آشامیدن می کند و باز ، ظرف را از دهانش دور می کند و خدا را سپاس می گوید . آن گاه ، سه باره شروع به آشامیدن می کند و باز ، ظرف را از دهانش دور می کند و خدا را سپاس می گوید . پس خداوند عز و جل به سبب این کارش ، بهشت را بر او واجب می گردانَد .
ر . ک : ص 283 ح 125 .
3 / 9هنگام خوابیدنپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر گاه بنده در هنگام خوابیدن بگوید: «به نام خداوند بخشنده مهربان» ، خداوند می فرماید : «فرشتگان من! نفَس های او را تا صبح ، ثواب بنویسید» .
.
ص: 262
عنه صلی الله علیه و آله کانَ یَقولُ عِندَ مَنامِهِ :بِسمِ اللّهِ أموتُ وأَحیا وإلَی اللّهِ المَصیرُ ، اللّهُمَّ آمِن رَوعَتی ، وَاستُر عَورَتی ، وأَدِّ عَنّی أمانَتی . (1)
الإمام علیّ علیه السلام :إذا أرادَ أحَدُکُمُ النَّومَ فَلیَضَع یَدَهُ الیُمنی تَحتَ خَدِّهِ الأَیمَنِ ، وَلیَقُل : «بِسمِ اللّهِ ، وَضَعتُ جَنبی للّهِِ ، عَلی مِلَّهِ إبراهیمَ ودینِ مُحَمَّدٍووِلایَهِ مَنِ افتَرَضَ اللّهُ طاعَتَهُ ، ما شاءَ اللّهُ کانَ وما لَم یَشَأ لَم یَکُن» ، فَمَن قالَ ذلِکَ عِندَ مَنامِهِ حُفِظَ مِنَ اللِّصِّ ، وَالمُغیرِ ، وَالهَدمِ ، وَاستَغفَرَت لَهُ المَلائِکَهُ . (2)
الإمام الباقر علیه السلام :إذا تَوَسَّدَ الرَّجُلُ یَمینَهُ ، فَلیَقُل : «بِسمِ اللّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسلَمتُ نَفسی إلَیکَ ، ووَجَّهتُ وَجهی إلَیکَ ، وفَوَّضتُ أمری إلَیکَ ، وأَلجَأتُ ظَهری إلَیکَ ، تَوَکَّلتُ عَلَیکَ رَهبَهً مِنکَ ورغبَهً إلَیکَ ، لا مَلجَأَ ولا مَنجی مِنکَ إلّا إلَیکَ ، آمَنتُ بِکِتابِکَ الَّذی أنزَلتَ ، وبِرَسولِکَ الَّذی أرسَلتَ» ، ثُمَّ یُسَبِّحُ تَسبیحَ فاطِمَهَ الزَّهراءِ علیهاالسلام . (3)
3 / 10اللُّبسُالإمام الباقر علیه السلام حینَ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَلبَسُ الثَّوبَ الجَدیدَ :یَقولُ : بِسمِ اللّهِ وبِاللّهِ ، اللّهُمَّ اجعَلهُ ثَوبَ یُمنٍ وتَقوی وبَرَکَهٍ ، اللّهُمَّ ارزُقنی فیهِ حُسنَ عِبادَتِکَ ، وعَمَلاً بِطاعَتِکَ ، وأَداءَ شُکرِ نِعمَتِکَ ، الحَمدُ للّهِِ الَّذی کَسانی ما اُواری بِهِ عَورَتی ، وأَتَجَمَّلُ بِهِ فِی النّاسِ . (4)
.
1- .مکارم الأخلاق : ج 1 ص 93 ح 175 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 202 ح 19 .
2- .الخصال : ص 631 ح 10 عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، تحف العقول : ص 120 وزاد فی ذیله «حتّی ینتبه» ، بحار الأنوار : ج 76 ص 191 ح 1 .
3- .تهذیب الأحکام : ج 2 ص 116 ح 435 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 469 ح 1351 ، مکارم الأخلاق : ج 2 ص 43 ح 2097 کلّها عن محمّد بن مسلم ، بحار الأنوار : ج 76 ص 195 ح 12 .
4- .مکارم الأخلاق : ج 1 ص 222 ح 654 ، الکافی : ج 6 ص 458 ح 1 عن محمّد بن مسلم ولیس فیه «باسم اللّه وباللّه » .
ص: 263
3 / 10 هنگام پوشیدن جامه
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در ذکر هنگام خوابیدن :به نام خدا می میرم و زندگی می کنم ، و حرکت ، به سوی خداست. بار خدایا ! ترس مرا به آرامش ، تبدیل فرما و عیبم را بپوشان و امانتم را از طرف من بپرداز .
امام علی علیه السلام :هر گاه یکی از شما خواست که بخوابد ، دست راستش را زیر گونه راستش بگذارد و بگوید : «به نام خدا . پهلویم را برای خدا [بر زمین] نهادم ، در حالی که بر آیین ابراهیم و دین محمّد و دوستی [و پیروی ]کسی هستم که خداوند ، فرمانبری از او را واجب گردانیده است . آنچه خدا بخواهد ، همان می شود و آنچه نخواهد ، نمی شود» . هر کس این [دعاها] را در هنگام خوابش بگوید ، از دزد و غارت و زیر آوار رفتن ، محفوظ می ماند و فرشتگان ، برایش آمرزش می طلبند .
امام باقر علیه السلام :هر گاه کسی گونه راست خود را بر بالین نهاد ، بگوید : «به نام خدا . بار خدایا ! خودم را تسلیم تو کردم و رو به سوی تو نمودم . کارم را به تو وا نهادم و تو را پشت و پناهم قرار دادم و از سرِ بیم و امید به تو ، بر تو توکّل کردم . هیچ پناهی و گریزی از تو نیست ، مگر به سوی خود تو . به کتابت که آن را نازل کردی و به پیامبرت که او را فرستادی ، ایمان آوردم» . سپس تسبیح فاطمه زهرا علیهاالسلام را بگوید .
3 / 10هنگام پوشیدن جامهامام باقر علیه السلام در پاسخ سؤال در باره کسی که جامه نو می پوشد :بگوید : «به نام خدا و به یاری خدا . بار خدایا ! این جامه را جامه برکت و پرهیزگاری و برکت ، قرار ده . بار خدایا ! در این جامه ، حُسن عبادتت و به کار بستن طاعتت و گزاردن شکر نعمتت را روزیِ من فرما . سپاس ، خدای را که بر من چیزی پوشانْد که با آن ، برهنگی ام را بپوشانم و بِدان در میان مردم ، آراسته گردم» .
.
ص: 264
3 / 11التَّخَلّیرسول اللّه صلی الله علیه و آله :إذَا انکَشَفَ أحَدُکُم لِبَولٍ أو غَیرِ ذلِکَ ، فَلیَقُل : «بِسمِ اللّهِ» ؛ فَإِنَّ الشَّیطانَ یَغُضُّ بَصَرَهُ . (1)
الإمام الصادق علیه السلام :إذا دَخَلتَ المَخرَجَ فَقُل : بِسمِ اللّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ مِنَ الخَبیثِ المُخبِثِ ، الرِّجسِ النِّجسِ ، الشَّیطانِ الرَّجیمِ . (2)
فلاح السائل عن أبی خدیجه :إنَّ عَمرَو بنَ عُبیدٍ ، وواصِلَ بنَ عطاءٍ ، وبَشیرا الرَّحّالَ سَأَلوا أبا عَبدِ اللّه علیه السلام عَن حَدِّ الخَلاءِ إذا دَخَلَهُ الرَّجُلُ ، فَقالَ : إذا دَخَلَ الخَلاءَ قالَ : «بِسمِ اللّهِ» ، فَإِذا جَلَسَ یَقضی حاجَتَهُ قالَ : «اللّهُمَّ أذهِب عَنِّی الأَذی ، وهَنِّئنی طَعامی» ، فَإِذا قَضی حاجَتَهُ قالَ : «الحَمدُ للّهِِ الَّذی أماطَ عَنِّی الأَذی ، وهَنَّأَنی طَعامی» . (3)
.
1- .تهذیب الأحکام : ج 1 ص 353 ح 1047 عن محمّد بن الحسین عن الحسن بن علیّ عن أبیه عن آبائه علیهم السلام ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 25 ح 43 عن الإمام الباقر علیه السلام ، ثواب الأعمال : ص 30 ح 1 عن السکونی عن الإمام الصادق عن أبیه عن آبائه عن الإمام علیّ علیهم السلام ، وفیهما بزیاده «عنه حتی یفرغ» ، بحار الأنوار : ج 80 ص 176 ح 22 .
2- .الکافی : ج 3 ص 16 ح 1 ، تهذیب الأحکام : ج 1 ص 25 ح 63 کلاهما عن معاویه بن عمّار ، فلاح السائل : ص 118 ح 54 عن أبی بصیر ، بحار الأنوار : ج 80 ص 179 ح 27 .
3- .فلاح السائل : ص 119 ح 56 ، بحار الأنوار : ج 80 ص 179 ح 28 .
ص: 265
3 / 11 هنگام قضای حاجت
3 / 11هنگام قضای حاجتپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر گاه یکی از شما برای ادرار کردن یا کار دیگری ، کشفِ عورت کرد ، بگوید : «به نام خدا» . در این صورت ، شیطان ، چشم خود را می بندد .
امام صادق علیه السلام :هر گاه وارد آبریزگاه شدی ، بگو : «به نام خدا . بار خدایا! از آن ناپاکِ ناپاک کننده ، پلیدِ آلوده و شیطانِ رانده شده ، به تو پناه می برم» .
فلاح السائل به نقل از ابو خدیجه :عمرو بن عبید و واصل بن عطا و بَشیر رَحّال ، از امام صادق علیه السلام در باره آداب وارد شدن به آبریزگاه پرسیدند . فرمود : «هر گاه شخص وارد آبریزگاه شد ، بگوید : به نام خدا ، و چون برای قضای حاجت نشست ، بگوید : بار خدایا ! ناراحتی را از من ببر و غذایی را که خورده ام ، گوارایم ساز ، و چون قضای حاجت کرد ، بگوید : سپاس ، خدای را که ناراحتی را از من ، دور ساخت و غذایی را که خورده ام ، گوارایم ساخت » .
.
ص: 266
3 / 12الجِماعُرسول اللّه صلی الله علیه و آله مِن وَصایاهُ لِعَلِیٍّ علیه السلام :یا عَلِیُّ ، إذا جامَعتَ فَقُل : «بِسمِ اللّهِ ، اللّهُمَّ جَنِّبنَا الشَّیطانَ ، وجَنِّبِ الشَّیطانَ ما رَزَقتَنی» ، فَإِن قَضی أن یَکونَ بَینَکُما وَلَدٌ ، لَم یَضُرَّهُ الشَّیطانُ أبَدا . (1)
الإمام الصادق علیه السلام :إذا أرادَ الرَّجُلُ أن یُجامِعَ أهلَهُ ، فَلیُسَمِّ اللّهَ ویَدعوهُ بِما قَدَرَ عَلَیهِ ... . (2)
تفسیر العیّاشی عن سلیمان الجعفری :سَمِعتُ أبَا الحَسَنِ علیه السلام یَقولُ : إذا أتی أحَدُکُم أهلَهُ فَلیَکُن قَبلَ ذلِکَ مُلاطَفَهٌ ؛ فَإِنَّهُ أبَرُّ (3) لِقَلبِها ، وأَسَلُّ (4) لِسَخیمَتِها (5) ، فَإِذا أفضی إلی حاجَتِهِ قالَ : «بِسمِ اللّهِ» ثَلاثا ، فَإِن قَدَرَ أن یَقرَأَ أیَّ آیَهٍ حَضَرَتهُ مِنَ القُرآنِ فَعَلَ ، وإلّا قَد کَفَتهُ التَّسمِیَهُ . (6)
3 / 13أخذُ الشّارِبِالإمام الباقر علیه السلام :مَن أخَذَ مِن أظفارِهِ وشارِبِهِ کُلَّ جُمُعَهٍ وقالَ حینَ یَأخُذُ : «بِسمِ اللّهِ وبِاللّهِ ، وعَلی سُنَّهِ مُحَمَّدٍ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله » ، لَم یَسقُط مِنهُ قُلامَهٌ ولا جُزازَهٌ (7) إلّا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِها عِتقَ نَسَمَهٍ . (8)
.
1- .تحف العقول : ص 12 ، الکافی : ج 5 ص 503 ح 3 عن أبی القدّاح عن الإمام الصادق عن الإمام علیّ علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 77 ص 66 ح 5 ؛ صحیح البخاری : ج 3 ص 1193 ح 3098 ، صحیح مسلم : ج 2 ص 1058 ح 116 ، سنن الترمذی : ج 3 ص 401 ح 1092 کلّها عن ابن عبّاس نحوه ، کنزالعمّال : ج 16 ص 345 ح 44847 .
2- .دعائم الإسلام : ج 2 ص 211 ح 774 .
3- .فی تفسیر البرهان : ج 1 ص 99 ح 246 «ألین» .
4- .السَّلّ : انتزاعک الشیء وإخراجه فی رِفق (القاموس المحیط : ج 3 ص 396 «سلل») .
5- .السَّخِیْمَهُ : الحِقْد (النهایه : ج 2 ص 351 «سخم») .
6- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 21 ح 14 ، بحار الأنوار : ج 92 ص 238 ح 37 .
7- .جَزَّ الصوفَ والشَّعرَ : قَطَعَهُ . والجُزازَهُ : ما جُزَّ منه (لسان العرب : ج 5 ص 319 و 320 «جزز»).
8- .الکافی : ج6 ص491 ح9، تهذیب الأحکام : ج3 ص237 ح627 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج1 ص126 ح 303 کلّها عن عبد الرحیم القصیر ، الخصال : ص 391 ح 87 عن هشام بن سالم عن الإمام الصادق علیه السلام ، مکارم الأخلاق : ج1 ص153 ح403 وفی الثلاثه الأخیره «علی سنّه محمّد وآل محمّد».
ص: 267
3 / 12 هنگام هم بستر شدن
3 / 13 هنگام کوتاه کردن سبیل
3 / 12هنگام هم بستر شدنپیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سفارش به علی علیه السلام :ای علی! هر گاه هم بستر شدی ، بگو : «به نام خدا . بار خدایا! ما را از شیطان ، دور بدار و شیطان را از آنچه روزیِ من کرده ای ، دور بدار» . پس اگر مقدّر شد که از شما فرزندی به دنیا آید ، هرگز شیطان به او گزندی نمی رسانَد .
امام صادق علیه السلام :هر گاه مرد خواست با همسرش نزدیکی کند ، نام خدا را ببرد و هر دعایی را که توانست ، بخواند .
تفسیر العیّاشی به نقل از سلیمان جعفری :از ابو الحسن علیه السلام (1) شنیدم که می فرماید : «هر گاه یکی از شما خواست با همسرش هم بستر شود ، نخستْ نوازش کند ؛ زیرا این کار ، در به دست آوردنِ دل او و از بین بردن تکدّر خاطرش ، بیشترین تأثیر را دارد . و چون کارش را انجام داد ، سه بار بگوید : به نام خدا ، و اگر توانست آیاتی از قرآن را که به ذهنش می رسد ، بخواند ، این کار را بکند و اگر نتوانست ، همان بردنِ نام خدا برایش کافی است» .
3 / 13هنگام کوتاه کردن سبیلامام باقر علیه السلام :هر کس هر جمعه ، ناخن ها و سبیلش را بگیرد و هنگام گرفتن آنها بگوید : «به نام خدا و به یاری خدا و بر سنّت محمّد ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله » ، هیچ چیده ناخن یا مویی از او بر زمین نمی افتد ، مگر آن که خداوند به ازای آن ، [ثواب ]آزاد کردن یک برده را برایش می نویسد .
.
1- .در این جا مقصود ، امام کاظم علیه السلام یا امام رضا علیه السلام است .
ص: 268
مکارم الأخلاق :إذا أخَذَ الشّارِبَ یَقولُ (1) : بِسمِ اللّهِ وبِاللّهِ وعَلی مِلَّهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . (2)
3 / 14الرُّکوبُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن قالَ إذا رَکِبَ الدّابَّهَ : بِسمِ اللّهِ لا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَاوَمَا کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلآَ أَنْ هَدَانَا اللَّهُ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُواْ أَن تِلْکُمُ الْجَنَّهُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ» (3) و «سُبْحَانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَ مَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ» (4) ؛ حُفِظَت لَهُ نَفسُهُ ودابَّتُهُ حَتّی یَنزِلَ . (5)
الأمالی عن علیّ بن ربیعه الأسدی :رَکِبَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام ، فَلَمّا وَضَعَ رِجلَهُ فِی الرِّکابِ قالَ : «بِسمِ اللّهِ» ، فَلَمَّا استَوَی عَلَی الدّابَّهِ قالَ : «الحَمدُ للّهِِ الَّذی أکرَمَنا وحَمَلَنا فِی البَرِّ وَالبَحرِ ، ورَزَقَنا مِنَ الطَّیِّباتِ ، وفَضَّلَنا عَلی کَثیرٍ مِمَّن خَلَقَ تَفضیلاً ، «سُبْحَانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَ مَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ» » . (6)
.
1- .فی هامش المصدر : «کذا ورد الحدیث ، وهو مبتور...».
2- .مکارم الأخلاق : ج 1 ص 157 ح 423 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 112 ح 14 .
3- .الأعراف : 43 .
4- .الزخرف:13. ومقرنین: أی مطیقین، من أقرن له: إذا أطاقه (مجمع البحرین : ج3 ص1472 «قرن»).
5- .الکافی : ج 6 ص 540 ح 17 ، تهذیب الأحکام : ج 6 ص 165 ح 309 ، ثواب الأعمال : ص 228 ح 1 ، المحاسن : ج 2 ص 470 ح 2631 کلّها عن إبراهیم بن عبد الحمید عن الإمام الکاظم علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 296 ح 25 .
6- .الأمالی للطوسی : ص 515 ح 1126 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 295 ح 23 .
ص: 269
3 / 14 هنگام نشستن بر مَرکب
مکارم الأخلاق :[مرد ،] هنگام کوتاه کردن سبیل ، بگوید : «به نام خدا و به یاری خدا و بر آیین پیامبر خدا صلی الله علیه و آله » .
3 / 14هنگام نشستن بر مَرکبپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس هنگام سوار شدن بر مَرکب ، بگوید : «به نام خدا . هیچ توش و توانی نیست ، مگر به [مدد] خدا . «خدا را سپاس که ما را به این [مسیر] ، ره نمون شد ، و اگر خدا ما را راه نمایی نمی کرد ، ما خود ، هدایت نمی یافتیم . در حقیقت ، فرستادگانِ پروردگار ما ، حق را آوردند . و به آنان ، ندا داده می شود که : این، همان بهشتی است که آن را به [پاداشِ ]آنچه انجام می دادید ، میراث یافته اید» و «منزّه است خدایی که این [مَرکب ]را رامِ ما ساخت و ما بر آن ، توانا نبودیم» » ، خودش و چارپایش ، تا زمانی که پیاده شود ، در امان خواهند بود .
الأمالی ، طوسی به نقل از علی بن ربیعه اسدی :امام علی علیه السلام بر مَرکب نشست . چون پایش را در رکاب نهاد ، گفت : «به نام خدا» ، و چون روی مَرکب قرار گرفت ، گفت : «سپاس ، خدای را که گرامی مان بداشت و در خشکی و آب ، ما را حمل کرد و از خوراکی های پاکیزه ، روزی مان داد و ما را بر بسیاری از آفریدگانش ، بسی برتری داد . «منزّه است خدایی که این [مَرکَب] را رام ما ساخت و ما بر آن ، توانا نبودیم» » .
.
ص: 270
الأمان عن صفوان الجمّال :إنَّهُ [ أیِ الصّادِقَ] علیه السلام لَمّا رَکِبَ الجَمَلَ قالَ : بِسمِ اللّهِ ، ولا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ ، «سُبْحَانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَ مَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ * وَ إِنَّا إِلَی رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ» . (1)
الإمام الصادق علیه السلام :إذا خَرَجتَ مِن بَیتِکَ تُریدُ الحَجَّ وَالعُمرَهَ إن شاءَ اللّهُ ، فَادعُ دُعاءَ الفَرَجِ .. . فَإِذا جَعلتَ رِجلَکَ فِی الرِّکابِ فَقُل : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، بِسمِ اللّهِ وَاللّهُ أکبَرُ ... . (2)
3 / 15السَّفَرُالمزار الکبیر فی ذِکرِ ما یُقالُ عِندَ الخُروجِ لِلسَّفَرِ :وتَقولُ أیضا ما رُوِیَ عَن سَیِّدِنا رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ : جاءَنی جَبرَئیلُ علیه السلام فَقالَ : رَبُّکَ یُقرِئُکَ السَّلامَ ویَقولُ لَکَ : یا مُحَمَّدُ! مَن أرادَ مِن اُمَّتِکَ أن أحفَظَهُ فی سَفَرِهِ ، واُؤَدِّیَهُ سالِما ، فَلیَقُل : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، تَوَکَّلتُ عَلَی اللّهِ ... . فَإِذا وَضَعتَ رِجلَکَ عَلی بابِکَ لِلخُروجِ فَقُل : بِسمِ اللّهِ ، آمَنتُ بِاللّهِ ، تَوَکَّلتُ عَلَی اللّهِ ، ما شاءَ اللّهُ ، لا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ . (3)
رسول اللّه صلی الله علیه و آله کانَ إذا وَضَعَ رِجلَهُ فِی الغَرزِ (4) وهُوَ یُریدُ السَّفَرَ یَقولُ :بِسمِ اللّهِ ، اللّهُمَّ أنتَ الصّاحِبُ فِی السَّفَرِ ، وَالخَلیفَهُ فِی الأَهلِ ، اللّهُمَّ ازوِ لَنَا الأَرضَ ، وهَوِّن عَلَینَا السَّفَرَ . اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ مِن وَعثاءِ السَّفَرِ (5) ، ومِن کَآبَهِ المُنقَلَبِ ، ومِن سُوءِ المَنظَرِ فِی المالِ وَالأَهلِ . (6)
.
1- .الأمان : ص 109 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 298 ح 34 .
2- .الکافی : ج 4 ص 284 ح 2 ، تهذیب الأحکام : ج 5 ص 50 ح 154 کلاهما عن معاویه بن عمّار .
3- .المزار الکبیر : ص 49 ، المزار للمفید : ص 62 وفیه من «فإذا وضعت ...» ، بحار الأنوار : ج 76 ص 263 ح 57 .
4- .الغَرْز : رکاب الرحل (لسان العرب : ج 5 ص 386 «غرز») .
5- .وَعثاء السَّفَر : أی شدّته ومشقّته. وأصله من الوَعْث ، وهو الرمل ، والمشی فیه یشتدّ علی صاحبه ویشقّ (النهایه : ج 5 ص 206 «وعث») .
6- .الموطّأ : ج 2 ص 977 ح 34 ، سنن أبی داود : ج 3 ص 33 ح 2598 ، المستدرک علی الصحیحین : ج 2 ص 109 ح 2484 کلاهما عن أبی هریره ، مسند ابن حنبل : ج 1 ص 550 ح 2311 عن ابن عبّاس ، السنن الکبری : ج 5 ص 410 ح 10303 عن عبد اللّه بن سرجس وکلّها نحوه ، کنزالعمّال : ج 6 ص 714 ح 17536 .
ص: 271
3 / 15 هنگام سفر
الأمان به نقل از صفوان جمّال :هنگامی که امام صادق علیه السلام بر شتر نشست ، گفت : «به نام خدا . هیچ نیرو و توانی نیست ، مگر از سوی خدا . «منزّه است خدایی که این [مَرکَب] را رامِ ما کرد و ما بر آن ، توانا نبودیم ؛ و ما به سوی پروردگار خود ، باز می گردیم» » .
امام صادق علیه السلام :هر گاه به خواست خدا ، از خانه ات به قصد حج و عمره خارج شدی ، دعای فَرَج را بخوان ... و چون پایت را در رکاب نهادی ، بگو : «به نام خداوند بخشنده مهربان» . به نام خدا . خدا ، بزرگ تر است ... .
3 / 15هنگام سفرالمزار الکبیر در بیان ذکرهایی که هنگام رفتن به سفر ، گفته می شود :همچنین همان چیزی را می گویی که از سَروَرمان ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، روایت شده است که فرمود : «جبرئیل علیه السلام نزد من آمد و گفت : پروردگارت ، به تو سلام می رساند و می گوید : ای محمّد! هر کس از امّت تو که می خواهد در سفرش از او محافظت کنم و او را به سلامت برسانم ، بگوید : «به نام خداوند بخشنده مهربان» . به خدا توکّل کردم ... . و آن گاه که برای بیرون رفتن ، پایت را دمِ در گذاشتی ، بگو : به نام خدا . به خدا ، ایمان دارم . بر خدا ، توکّل کردم . هر چه خدا خواهد . نیرو و توانی نیست ، مگر از سوی خدا » .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله هر گاه به قصد سفر ، پایش را در رکاب می گذاشت ، می فرمود :به نام خدا . بار خدایا ! تویی همراه در سفر ، و جانشین [هر مسافری] در میان خانواده[اش] . بار خدایا ! زمین را برای ما در هم بپیچان (راهمان را کوتاه ساز) ، و سفر را بر ما آسان گردان . بار خدایا ! از سختیِ سفر و از اندوه بازگشت و از [رو به رو شدن با] صحنه بد در اموال و خانواده ، به تو پناه می برم .
.
ص: 272
عنه صلی الله علیه و آله لِرَجُلٍ مِنَ الأَنصارِ :إذا تَوَجَّهتَ إلی سَبیلِ الحَجِّ ، ثُمَّ رَکِبتَ راحِلَتَکَ ، ثُمَّ قُلتَ : «بِسمِ اللّهِ وَالحَمدُ للّهِِ» ، ثُمَّ مَضَت راحِلَتُکَ ، لَم تَضَع خُفّا ولَم تَرفَع خُفّا إلّا کُتِبَ لَکَ حَسَنَهٌ ، ومُحِیَ عَنکَ سَیِّئَهٌ . (1)
الإمام الصادق علیه السلام :إذا خَرَجتَ مِن بَیتِکَ تُریدُ الحَجَّ وَالعُمرَهَ إن شاءَ اللّهُ فَادعُ دُعاءَ الفَرَجِ ... ثُمَّ قُل : «اللّهُمَّ کُن لی جارا مِن کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ ، ومِن کُلِّ شَیطانٍ مَریدٍ» ، ثُمَّ قُل : «بِسمِ اللّهِ دَخَلتُ ، وبِسمِ اللّهِ خَرَجتُ ، وفی سَبیلِ اللّهِ ، اللّهُمَّ إنّی اُقَدِّمُ بَینَ یَدَی نِسیانی وعَجَلَتی بِسمِ اللّهِ وما شاءَ اللّهُ فی سَفَری هذا» . (2)
3 / 16کُلُّ أمرٍرسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَنِ ابتَدَأَ بِأَمرٍ وقالَ : «بِسمِ اللّهِ» ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ . (3)
.
1- .تهذیب الأحکام : ج 5 ص 20 ح 57 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 2 ص 203 ح 2138 کلاهما عن محمّد بن قیس عن الإمام الباقر علیه السلام ، روضه الواعظین : ص 394 .
2- .الکافی : ج 4 ص 284 ح 2 ، تهذیب الأحکام : ج 5 ص 50 ح 154 کلاهما عن معاویه بن عمّار .
3- .کنزالعمّال : ج 10 ص 164 ح 28854 نقلاً عن الرافعی عن الإمام علیّ علیه السلام .
ص: 273
3 / 16 در هر کاری
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به مردی از انصار :هر گاه آهنگ سفر حج کردی و بر شترت نشستی و گفتی : «به نام خدا . سپاس ، خدای را» و سپس شترت حرکت کرد ، با هر سُمی که بگذارد و بردارد ، برای تو یک ثواب نوشته می شود و یک گناه از تو پاک می گردد .
امام صادق علیه السلام :چون به خواست خدا ، از خانه ات به قصد حج و عمره خارج شدی ، دعای فرج را بخوان ... و سپس بگو : «بار خدایا ! مرا از هر زورگوی سرکشی و از هر شیطان متمرّدی ، در پناه خود بگیر » . سپس بگو : «به نام خدا ، داخل شدم و به نام خدا ، خارج شدم و در راه خدا [ ، سفر می کنم] . بار خدایا! در این سفرم ، پیش از آن که فراموش کنم یا شتاب ورزم ، می گویم : به نام خدا . آنچه خدا بخواهد [ ، خواهد شد]» .
3 / 16در هر کاریپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس کاری را با «بسم اللّه » آغاز کند ، خداوند ، او را می آمرزد .
.
ص: 274
عنه صلی الله علیه و آله :کُلُّ أمرٍ ذی بالٍ لا یُبدَأُ فیهِ بِبِسمِ اللّهِ فَهُو أجذَمُ (1) . (2)
الإمام علیّ علیه السلام :قولوا عِندَ افتِتاحِ کُلِّ أمرٍ صَغیرٍ أو عَظیمٍ : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ . (3)
الإمام الصادق علیه السلام :أغلِقوا أبوابَ المَعصِیَهِ بِالاِستِعاذَهِ ، وَافتَحوا أبوابَ الطّاعَهِ بِالتَّسمِیَهِ . (4)
عنه علیه السلام :لا تَدَع «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» وإن کانَ بَعدَهُ شِعرٌ . (5)
عنه علیه السلام :لَرُبَّما تَرَکَ فِی افتِتاحِ أمرٍ بَعضُ شیعَتِنا «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» ، فَیَمتَحِنُهُ اللّهُ بِمَکروهٍ ؛ لِیُنَبِّهَهُ عَلی شُکرِ اللّهِ تَعالی وَالثَّناءِ عَلَیهِ ، ویَمحُوَ عَنُه وَصمَهَ تَقصیرِهِ عِندَ تَرکِهِ قَولَ : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» . لَقَد دَخَلَ عَبدُ اللّهِ بنُ یَحیی عَلی أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام وبَینَ یَدَیهِ کُرسِیٌّ ، فَأَمَرَهُ بِالجُلوسِ عَلَیهِ ، فَجَلَسَ ، فَمالَ بِهِ حَتّی سَقَطَ عَلی رَأسِهِ ، فَأَوضَحَ (6) عَن عَظمِ رَأسِهِ وسالَ الدَّمُ ، فَأَمَرَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام بِماءٍ فَغَسَلَ عَنهُ ذلِکَ الدَّمَ . ثُمَّ قالَ : اُدنُ مِنّی ، فَدَنا مِنهُ ، فَوَضَعَ یَدَهُ عَلی موضِحَتِهِ وقَد کانَ یَجِدُ مِن ألَمِها ما لا صَبرَ لَهُ مَعَهُ ومَسَحَ یَدَهُ عَلَیها ، وتَفَلَ فیها ، فَما هُوَ إلّا أن فَعَلَ ذلِکَ حَتَّی اندَمَلَ (7) ، وصارَ کَأَنَّهُ لَم یُصِبهُ شَیءٌ قَطُّ . ثُمَّ قالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : یا عَبدَ اللّهِ ، الحَمدُ للّهِِ الَّذی جَعَلَ تَمحیصَ ذُنوبِ (8) شیعَتِنا فِی الدُّنیا بِمِحَنِهِم ، لِتَسلَمَ لَهُم طاعاتُهُم ویَستَحِقّوا عَلَیها ثَوابَها ... . فَقالَ عَبدُ اللّهِ بنُ یَحیی : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، قَد أفَدتَنی وعَلَّمتَنی ، فَإِن رَأَیتَ أن تُعَرِّفَنی ذَنبِیَ الَّذِی امتُحِنتُ بِهِ فی هذَا المَجلِسِ حَتّی لا أعودَ إلی مِثلِهِ . قالَ : تَرکُکَ حینَ جَلَستَ أن تَقولَ : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» ، فَجَعَلَ اللّهُ ذلِکَ لِسَهوِکَ عَمّا نُدِبتَ إلَیهِ تَمحیصا بِما أصابَکَ . أما عَلِمتَ أنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَدَّثَنی عَنِ اللّهِ عز و جل ، أنَّهُ قالَ : کُلُّ أمرٍ ذی بالٍ لَم یُذکَر «بِسمِ اللّهِ» فیهِ فَهُوَ أبتَرُ؟! فَقُلتُ : بَلی بِأَبی أنتَ واُمّی ، لا أترُکُها بَعدَها . قالَ : إذَن تُحصَنَ بِذلِکَ وتَسعَدَ . (9)
راجع : ص 210 ح 9.
.
1- .الجَذْمُ : القطع (المصباح المنیر : ص 94 «جذم»).
2- .تلخیص الحبیر : ج 1 ص 76 ح 70 عن أبی هریره ، تفسیر الفخر الرازی : ج 1 ص 213 ، إحیاء العلوم : ج 1 ص 305 وفیهما «فهو أبتر» ، کنزالعمّال : ج 1 ص 555 ح 2491 نقلاً عن عبدالقادر الرهاوی فی الأربعین وفیه «فهو أقطع» .
3- .التوحید : ص 232 ح 5 عن محمّد بن زیاد ومحمّد بن سیّار عن الإمام العسکری عن آبائه علیهم السلام ، التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام : ص 28 ح 9 عن الإمام الباقر عن أبیه عن جدّه عن الإمام الحسن عنه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 92 ص 233 ح 14 .
4- .الدعوات : ص 52 ح 130 ، بحار الأنوار : ج 93 ص 313 ح 17 .
5- .الکافی : ج 2 ص 672 ح 1 عن جمیل بن درّاج .
6- .المُوضِحَهُ : الشجَّهُ التی تُبدی وَضَحَ العظام (القاموس المحیط : ج 1 ص 255 «وضح»).
7- .اندمل : بَرِئ (القاموس المحیط : ج 3 ص 377 «دمل»).
8- .تمحیصُ الذنوب : إزالتها (النهایه : ج 4 ص 302 «محص»).
9- .التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام : ص 22 ح 7 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 305 ح 1 .
ص: 275
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کارِ بااهمّیتی که با نام خدا آغاز نشود ، بی دنباله (ناتمام) خواهد بود .
امام علی علیه السلام :در شروع هر کاری ، کوچک یا بزرگ ، بگویید : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» .
امام صادق علیه السلام :درهای گناه را با پناه بردن به خدا [و گفتنِ «أعوذ بِاللّه »] ببندید ، و درهای طاعت را با بردنِ نام خدا ، باز کنید .
امام صادق علیه السلام :گفتنِ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را وا مگذار ، هر چند پیش از خواندن شعری .
امام صادق علیه السلام :گاه یکی از شیعیان ما ، در آغاز کاری ، گفتنِ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را ترک می گوید و از این رو ، خداوند ، او را به امر ناخوشایندی گرفتار می سازد تا وی را متوجّه سپاس گزاری از خداوند متعال و ثنای او گردانَد و لکّه ننگِ تقصیر در ترک «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را از او بزُداید . یک بار عبد اللّه بن یحیی نزد امیر مؤمنان علیه السلام رفت . جلوی ایشان ، چهارپایه ای بود و به عبد اللّه فرمود که روی آن چهارپایه بنشیند . تا عبد اللّه نشست ، چهارپایه ، کج شد و او به سر [بر زمین] افتاد و سرش شکست و خون جاری شد . امیر مؤمنان علیه السلام دستور داد تا آب آوردند و خونش را شست . سپس [علی علیه السلام به او ]فرمود : «نزدیک من بیا» . عبد اللّه ، نزدیک شد . ایشان ، دستش را بر شکافِ سر او که از شدّت درد آن ، تاب نمی آورد نهاد و بر آن ، دست کشید و از آب دهان خود بر آن نهاد . بلافاصله ، زخم سر به هم آورد ، به طوری که انگار اصلاً صدمه ای ندیده است . سپس امیر مؤمنان علیه السلام فرمود : «ای عبد اللّه ! سپاس ، خدا را که زدودنِ گناهان شیعیان ما را در دنیا با ایجاد رنج و گرفتاری برای آنان قرار داد تا همچنان طاعت هایشان برقرار بماند و برای آنها پاداش داده شوند ...» . عبد اللّه بن یحیی گفت : ای امیر مؤمنان! مرا آگاه کردی و به من آموختی . اکنون اگر صلاح می دانی، به من بفرما که چه گناهی مرتکب شده بودم که به سبب آن ، در این مجلس تنبیه شدم ، تا دیگر آن را تکرار نکنم . امیر مؤمنان علیه السلام فرمود : «وقتی نشستی ، نگفتی : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» . پس خداوند ، این تنبیه را برای غفلت تو از کاری قرار داد که به آن ، فرا خوانده شده ای ، تا با این وسیله ، تو را [از این گناه] پاک گردانَد . مگر نمی دانی که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برایم گفت که خداوند عز و جل فرمود : هر کار مهمّی که در آن ، بسم اللّه گفته نشود ، ناقص است ؟!» . عبد اللّه بن یحیی گفت : چرا ، پدر و مادرم به فدایت ! از این پس ، آن را ترک نمی کنم . امیر مؤمنان علیه السلام فرمود : «در این صورت ، در امان و خوش بخت خواهی بود» .
ر . ک : ص 211 ح 9 .
.
ص: 276
. .
ص: 277
. .
ص: 278
الفصل الرابع : آثار البسمله4 / 1البَرَکَهُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :قالَ اللّهُ عز و جل : قَسَمتُ فاتِحَهَ الکِتابِ بَینی وبَینَ عَبدی ، فَنِصفُها لی ونِصفُها لِعَبدی ، ولِعَبدی ما سَأَلَ . إذا قالَ العَبدُ : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» قالَ اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ : بَدَأَ عَبدی بِاسمی ، وحَقٌّ عَلَیَّ أن اُتَمِّمَ لَهُ اُمورَهُ ، واُبارِکَ لَهُ فی أحوالِهِ ... . (1)
4 / 2الاِعتِصامُالإمام علیّ علیه السلام فی وَصِیَّتِهِ لِکُمَیلٍ :یا کُمَیلُ ، سَمِّ کُلَّ یَومٍ بِسمِ اللّهِ ، وقُل : «لا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ» ، وتَوَکَّل عَلَی اللّهِ . (2)
.
1- .عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 300 ح 59 ، الأمالی للصدوق : ص 239 ح 253 کلاهما عن محمّد بن زیاد ومحمّد بن سیّار عن الإمام العسکری عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 92 ص 226 ح 3 وج 85 ص 59 وراجع : شُعب الإیمان : ج 2 ص 447 ح 2362 و کنزالعمّال : ج 2 ص 299 ح 4055 .
2- .تحف العقول : ص 171 ، بشاره المصطفی : ص 25 عن کمیل ، بحار الأنوار : ج 77 ص 268 ح 1 و ص 414 ح 38 .
ص: 279
فصل چهارم : آثار «بسم اللَّه»
4 / 1 برکت یافتن
4 / 2 قرار گرفتن در پناه خدا
فصل چهارم : آثار «بسم اللّه »4 / 1برکت یافتنپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خداوند عز و جل فرمود : «[سوره] فاتحه الکتاب را میان خودم و بنده ام قسمت کرده ام ؛ نیمش از آنِ من است و نیمش از آنِ بنده ام ، و آنچه بنده ام بخواهد ، به او می دهم» . هر گاه بنده بگوید : «به نام خداوند بخشنده مهربان» ، خداوند عز و جل می فرماید : «بنده ام ، به نام من آغاز کرد و بر من است که کارهای او را برایش تمام گردانم و در احوالش به او برکت دهم ...» .
4 / 2قرار گرفتن در پناه خداامام علی علیه السلام در سفارش به کمیل :ای کمیل ! هر روز ، نام خدا را ببر و بگو : «هیچ توش و توانی نیست ، مگر به [یاری] خدا » ، و به خدا توکّل کن .
.
ص: 280
عنه علیه السلام :إنَّ اسمَ اللّهِ فاتِقٌ لِلرُّتوقِ (1) ، وخائِطٌ لِلخُروقِ (2) ، ومُسَهِّلٌ لِلوُعورِ ، وجُنَّهٌ عَنِ الشُّرورِ ، وحِصنٌ مِن مِحَنِ الدُّهورِ ، وشِفاءٌ لِما فِی الصُّدورِ ، وأَمانٌ یَومَ النُّشورِ . (3)
الإمام زین العابدین علیه السلام :بِسمِ اللّهِ کَلِمَهِ المُعتَصِمینَ (4) ، ومَقالَهِ المُتَحَرِّزینَ . (5)
عنه علیه السلام :بِسمِ اللّهِ استَعَنتُ ، وبِبِسمِ اللّهِ استَجَرتُ ، وبِهِ اعتَصَمتُ ، وما تَوفیقی إلّا بِاللّهِ عَلَیهِ تَوَکَّلتُ . (6)
عنه علیه السلام :اُعیذُ نَفسی وأَهلی ومالی ووُلدی ، وجَمیعَ ما تَلحَقُهُ عِنایتی ، وجَمیعَ نِعَمِ اللّهِ عِندی ، بِبِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ . (7)
عنه علیه السلام :بِسمِ اللّهِ خیرِ الأَسماءِ ، بِسمِ اللّهِ رَبِّ الأَرضِ وَالسَّماءِ ، أستَدفِعُ کُلَّ مَکروهٍ أوَّلُهُ سَخَطُهُ ، وأَستَجلِبُ کُلَّ مَحبوبٍ أوَّلُهُ رِضاهُ ، وَاختِم (8) لی مِنکَ بِالغُفرانِ یا ولیَّ الإِحسانِ . (9)
الإمام العسکری علیه السلام :اِحتَجَبتُ بِحِجابِ اللّهِ ... وَاحتَطتُ عَلی نَفسی وأَهلی ووُلدی ومالی ومَا اشتَمَلَت عَلَیهِ عِنایتی بِبِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ . (10)
.
1- .الرَّتْق : ضِدّ الفَتق ، وهو الالتئام (مجمع البحرین : ج 2 ص 672 «رتق») .
2- .الخَرق : الشَّقّ (النهایه : ج 2 ص 26 «خرق») .
3- .مستدرک الوسائل : ج 5 ص 304 ح 5927 نقلاً عن القطب الراوندی فی لبّ اللباب .
4- .قال المجلسی قدس سره : «کلمه المعتصمین» المضبوط فی النسخ الرفع ، أی التسمیه کلمه المعتصمین باللّه یفتتحون بها فی کلّ أمر ، ویحتمل أن یکون خبر «بسم اللّه » من غیر تقدیر ، وهو بعید ، ولعلّ الجرّ أظهر؛ صفه للاسم (بحار الأنوار : ج 90 ص 241) .
5- .البلد الأمین : ص 100 ، المصباح للکفعمی : ص 144 ، بحار الأنوار : ج 90 ص 152 ح 11 .
6- .مُهَج الدعوات : ص 356 ، البلد الأمین : ص 549 ، المصباح للکفعمی : ص 291 ، بحار الأنوار : ج 94 ص 374 ح 1 .
7- .مُهَج الدعوات : ص 26 ، بحار الأنوار : ج 94 ص 336 ح 5 .
8- .فی البلد الأمین و بحار الأنوار : «فَاختِم».
9- .المصباح للکفعمی : ص 164 ، البلد الأمین : ص 123 ، بحار الأنوار : ج 90 ص 188 ح 25 .
10- .مُهَج الدعوات : ص 63 ، بحار الأنوار : ج 94 ص 363 ح 1 .
ص: 281
امام علی علیه السلام :نام خدا ، رُفو کننده پارگی ها و دوزنده چاک ها و هموار کننده ناهمواری ها و سپرِ بدی ها و سنگر در برابر رنج های روزگار و شفابخشِ بیماری های سینه ها و [مایه] امان در روز رستاخیز است .
امام زین العابدین علیه السلام :به نام خدا که سخن پناهجویان است (1) و گفتار حمایت خواهان .
امام زین العابدین علیه السلام :از نام خدا ، کمک گرفتم و خود را در پناه نام خدا در آوردم و به نام او چنگ زدم و جز از خدا ، توفیق نمی جویم . به او توکّل کرده ام .
امام زین العابدین علیه السلام :خودم و همسرم و اموالم و فرزندانم و همه آنچه را مورد توجّه من است ، و همه نعمت هایی را که از خدا دارم ، در پناه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» در می آورم .
امام زین العابدین علیه السلام :به نام خدا که بهترینِ نام هاست . به نام خدا که پروردگارِ زمین و آسمان است . هر ناخوشایندی را که در رأس آنها ناخشنودیِ خود اوست از خودم دور می کنم و هر امر دوست داشتنی ای را که در رأس آنها خشنودیِ خود اوست به سوی خود می کشانم . عمر مرا به آمرزشَت ختم فرما ، ای صاحب احسان !
امام عسکری علیه السلام :خود را در پسِ پرده خدا پوشاندم ... و خودم و همسرم و فرزندانم و اموالم و هر آنچه را مورد توجّه من است ، در پناه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» قرار دادم .
.
1- .علّامه مجلسی قدس سره می گوید : «کلمهُ المعتصمین» که در متن عربی حدیث آمده ، در نسخه ها به رفع «هاء» ، ضبط شده است ، یعنی : «بُردن نام خدا ، سخن کسانی است که به خدا پناه می آورند و در هر کاری ، با آن آغاز می کنند» . احتمال هم دارد که خبر «بسم اللّه » باشد ، بدون آن که چیزی را در تقدیر بگیریم . امّا شاید جرّ آن ، ظهور بیشتری داشته باشد که در این صورت ، صفت اسم است .
ص: 282
4 / 3الشِّفاءُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :لَو قَرَأتَ : «بِسمِ اللّهِ» ؛ تَحفَظُکَ المَلائِکَهُ إلَی الجَنَّهِ ، وهُوَ شِفاءٌ مِن کُلِّ داءٍ . (1)
الإمام علیّ علیه السلام :«بِسمِ اللّهِ» شِفاءٌ مِن کُلِّ داءٍ ، وعَونٌ لِکُلِّ دَواءٍ . (2)
عنه علیه السلام فی وَصِیَّتِهِ لِکُمَیلٍ :یا کُمَیلُ ، إذا أکَلتَ الطَّعامَ فَسَمِّ بِسمِ اللّهِ الَّذی لا یَضُرُّ مَعَ اسمِهِ شَیءٌ ، وهُوَ الشِّفاءُ مِن جَمیعِ الأَسواءِ . (3)
الإمام المهدیّ علیه السلام فی دُعاءٍ لَهُ :بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، بِسمِ اللّهِ دَواءٌ ، وَالحَمدُ للّهِِ شِفاءٌ . (4)
المصنّف لابن أبی شیبه عن أبیهریره :دَخَلَ عَلَیَّ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأَنَا أشتَکی، فَقالَ : ألا أرقیکَ بِرُقیَهٍ (5) عَلَّمَنیها جِبریلُ علیه السلام : بِسمِ اللّهِ أرقیکَ ، وَاللّهُ یَشفِیکَ مِن کُلِّ إربٍ (6) یُؤذیکَ ، ومِن شَرِّ النَّفّاثاتِ فِی العُقَدِ (7) ، ومِن شَرِّ حاسِدٍ إذا حَسَدَ . (8)
.
1- .مستدرک الوسائل : ج 4 ص 389 ح 4995 نقلاً عن القطب الراوندی فی لبّ اللباب عن عبد اللّه بن مسعود وراجع : بحار الأنوار : ج 92 ص 258 ح 52 .
2- .نزهه الناظر : ص 66 ح 128 ، إرشاد القلوب : ص 366 نحوه ، بحار الأنوار : ج 10 ص 60 ح 4 وج 92 ص 259 ح 53 ؛ تفسیر القرطبی : ج 1 ص 107 .
3- .بشاره المصطفی : ص 25 عن کمیل ، تحف العقول : ص 171 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 267 ح 1 وص 412 ح 38 .
4- .بحار الأنوار : ج 53 ص 226 نقلاً عن البلد الأمین .
5- .الرُّقْیَه : العوذه التی یُرقی بها صاحب الآفه کالحُمّی والصَّرَع وغیر ذلک من الآفات (النهایه : ج 2 ص 254 «رقی») .
6- .الإرْب : الدَّهاء والنُّکر (النهایه : ج 1 ص 36 «أربَ») .
7- .العُقَد: جمع عُقده؛ وهی ما تعقِدُه الساحره،وأصله من العزیمه(مفردات ألفاظ القرآن:ص577 «عقد»).
8- .المصنّف لابن أبی شیبه : ج 7 ص 78 ح 6 وص 79 ح 16 عن أبی سعید الخدری وج 5 ص 443 ح 6 عن عباده بن الصامت وح 9 عن أبی سعید الخدری وکلّها نحوه ، کنزالعمّال : ج 10 ص 105 ح 28534 ؛ مکارم الأخلاق : ج 2 ص 246 ح 2595 ، بحار الأنوار : ج 95 ص 17 ح 16 .
ص: 283
4 / 3 شفا یافتن
4 / 3شفا یافتنپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :اگر «بسم اللّه » بگویی ، فرشتگان ، تو را تا بهشتْ محافظت می کنند و آن ، شفای هر دردی است .
امام علی علیه السلام :«بسم اللّه » ، شفای هر دردی و کمک برای هر دارویی است .
امام علی علیه السلام در سفارش به کمیل :ای کمیل! هر گاه خواستی غذا بخوری ، نام خدا را ببر ؛ چرا که با وجود نام او ، هیچ دردی آسیب نمی رساند و در آن ، شفای همه بدی ها [و دردها] هست .
امام مهدی علیه السلام در یکی از دعاهایش : «به نام خداوند بخشنده مهربان» . «به نام خدا» ، داروست و «سپاس ، خدای را» ، شفاست .
المصنّف ، ابن ابی شَیبه به نقل از ابو هُرَیره :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، نزد من که بیمار بودم ، آمد و فرمود : «آیا تو را با تعویذی ( حِرزی ) که جبرئیل علیه السلام آن را به من آموخته ، افسون کنم ؟ تو را با نام خدا ، افسون می کنم . خدا ، تو را از هر دردی که رنجت می دهد ، و از گزند دَمَندگان در گِره ها(جادوگران) ، و از گزند هر حسودی ، آن گاه که حسادت ورزد ، (1) شفا می دهد» .
.
1- .یا : از گزند هر شورْچشمی ، آن گاه که چشم زخم زند .
ص: 284
الإمام الصادق علیه السلام :حُمَّ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَأتاهُ جَبرَئیلُ علیه السلام فَعَوَّذَهُ ، فَقالَ : بِسمِ اللّهِ أرقیکَ یا مُحَمَّدُ ، وبِسمِ اللّهِ أشفیکَ ، وبِسمِ اللّهِ مِن کُلِّ داءٍ یُعیِیکَ ، بِسمِ اللّهِ وَاللّهُ شافیکَ ، بِسمِ اللّهِ خُذها فَلتُهَنّیکَ ، بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ فَلا اُقسِمُ بِمَواقِعِ النُّجومِ ، لَتَبرَأَنَّ بِإِذنِ اللّهِ . (1)
4 / 4الإِجابَهُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :لا یُرَدُّ دُعاءٌ أوَّلُهُ «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» . (2)
4 / 5تَسبیحُ الجِبالِ مَعَ مَن یَقرَأُهارسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن قَرَأَ : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» موقِنا ، سَبَّحَت مَعَهُ الجِبالُ ، إلّا أنَّهُ لا یُسمَعُ ذلِکَ مِنها . (3)
4 / 6تَصاغُرُ الشَّیطانِمسند ابن حنبل عن أبی تمیمه الهجیمی عمّن کان ردیف (4) النبیّ صلی الله علیه و آله :مسند ابن حنبل عن أبی تمیمه الهجیمی عمّن کان ردیف (5) النبیّ صلی الله علیه و آله : کُنتُ رَدیفَهُ عَلی حِمارٍ فَعَثَرَ الحِمارُ ، فَقُلتُ : «تَعِسَ الشَّیطانُ» . فَقال لِیَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : لا تَقُل : تَعِسَ الشَّیطانُ ؛ فَإِنَّکَ إذا قُلتَ : «تَعِسَ الشَّیطانُ» تَعاظَمَ الشَّیطانُ فی نَفسِهِ ، وقالَ : صَرَعتُهُ بِقُوَّتی ، فَإِذا قُلتَ : «بِسمِ اللّهِ» ، تَصاغَرَت إلَیهِ نَفسُهُ حَتّی یَکونَ أصغَرَ مِن ذُبابٍ . 6
.
1- .الکافی : ج 8 ص 109 ح 88 عن بکر بن محمّد الأزدی ، قرب الإسناد : ص 42 ح 134 ، مکارم الأخلاق : ج 2 ص 243 ح 2585 وفیهما «یعنیک» بدل «یعییک» ، طبّ الأئمّه علیهم السلام لابنی بسطام : ص 38 ، بحار الأنوار : ج 95 ص 65 ح 44 وراجع : کنزالعمّال : ج 10 ص 71 ح 28407 .
2- .ربیع الأبرار : ج 2 ص 336 ؛ الدعوات : ص 52 ح 131 ، بحار الأنوار : ج 93 ص 313 ح 17 .
3- .الدرّ المنثور : ج 1 ص 26 نقلاً عن أبی نعیم والدیلمی عن عائشه .
4- .الرَّدیف : الذی تحمله خلفک علی ظهر الدابّه (المصباح المنیر : ص 224 «ردف») .
5- .مسند ابن حنبل : ج 7 ص 349 ح 20614 وح 20615 نحوه ، سنن أبی داود : ج 4 ص 296 ح 4982 نحوه ، المستدرک علی الصحیحین : ج 4 ص 324 ح 7792 ، کنزالعمّال : ج 1 ص 247 ح 1244 .
ص: 285
4 / 4 مستجاب شدن دعا
4 / 5 تسبیح گوییِ کوه ها همراه کسی که «بسم اللَّه» می گوید
4 / 6 کوچک شدن شیطان
امام صادق علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، تب کرد . جبرئیل علیه السلام نزد ایشان آمد و او را افسون کرد و گفت : «به نام خدا ، تو را افسون می کنم ای محمّد و به نام خدا ، شفایت می دهم به نام خدا ، از هر دردی که تو را رنج می دهد ، به نام خدا ؛ و خدا ، شفا دهنده توست . به نام خدا ، این را بگیر که تو را به سلامت می دارد . «به نام خداوند بخشنده مهربان» . به جایگاه های ستارگان ، سوگندی نمی خورم . به خواست خدا ، حتما بهبود می یابی» .
4 / 4مستجاب شدن دعاپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :دعایی که با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» آغاز گردد ، رد نمی شود .
4 / 5تسبیح گوییِ کوه ها همراه کسی که «بسم اللّه » می گویدپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس از سرِ یقین بگوید : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» ، کوه ها هم صدا با او تسبیح خدا می گویند ؛ امّا تسبیح گوییِ آنها شنیده نمی شود .
4 / 6کوچک شدن شیطانمسند ابن حنبل به نقل از ابو تمیمه هجیمی ، از کسی که در تَرک پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بود :من پشت سرِ پیامبر صلی الله علیه و آله بر الاغی نشسته بودم که ناگاه ، الاغ ، سِکَندری خورد . من گفتم : مرگ بر شیطان! پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : « مگو : مرگ بر شیطان ؛ زیرا هر گاه بگویی : مرگ بر شیطان ، شیطان در خودش احساس غرور می کند و می گوید : من با قدرت خود ، آن [الاغ] را زمین زدم . امّا اگر بگویی : به نام خدا ، شیطان ، چنان احساس کوچکی می کند که گویی از مگس هم کوچک تر است» .
.
ص: 286
کنزالعمّال عن اُسامه بن زید :بَینا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی بَغلَهٍ شَهباءَ (1) ، وأَنَا رِدفُهُ ، إذ عَثَرَتِ البَغلَهُ ، فَقُلتُ : «تَعِسَ إبلیسُ» ، فَضَرَبَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی مَنکِبی ، فَقالَ : یا اُسامَهُ ، لا تَقُل هکَذا ؛ فَإِنَّ لِاءِبلیسَ عِندَ ذلِکَ نَخرَهً (2) ، یَقولُ : ذَکَرَنی ونَسِیَ رَبَّهُ ! ولکِن قُل : «بِسمِ اللّهِ» . (3)
4 / 7الاِحتِجازُ مِنَ الأَشرارِالإمام الصادق علیه السلام لِلمُفَضَّلِ بنِ عُمَرَ :یا مُفَضَّلُ ، اِحتَجِز مِنَ النّاسِ کُلِّهِم بِ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» وبِ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» ، اِقرَأها عَن یَمینِکَ وعَن شِمالِکَ ومِن بَینِ یَدَیکَ ومِن خَلفِکَ ومِن فَوقِکَ ومِن تَحتِکَ ، فَإِذا دَخَلتَ عَلی سُلطانٍ جائِرٍ فَاقرَأها حینَ تَنظُرُ إلَیهِ ثَلاثَ مَرّاتٍ ، وَاعقِد بِیَدِکَ الیُسری، ثُمَّ لا تُفارِقها حَتّی تَخرُجَ مِن عِندِهِ . (4)
.
1- .الشُّهبَهُ فی الألوان : البیاض الذی غلب علی السواد (الصحاح : ج 1 ص 159 «شهب»).
2- .نَخَرَ : مدَّ الصوتَ فی خیاشیمه (القاموس المحیط : ج 2 ص 139 «نخر») .
3- .کنزالعمّال : ج 3 ص 888 ح 9041 نقلاً عن الخطیب فی المتّفق والمفترق .
4- .الکافی : ج 2 ص 624 ح 20 ، عدّه الداعی : ص 275 وفیه «احتجب» بدل «احتجز» وکلاهما عن المفضّل بن عمر ، بحار الأنوار : ج 92 ص 351 ح 22 .
ص: 287
4 / 7 محفوظ ماندن از اشرار
کنز العمّال به نقل از اُسامه بن زید :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بر استری خاکستری سوار بود و من ، در تَرک وی نشسته بودم که ناگاه ، استر ، سِکَندری خورد . من گفتم : مرگ بر ابلیس ! پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بر شانه من زد و فرمود : «ای اُسامه ! چنین مگو ؛ زیرا ابلیس با شنیدن این حرف ، خُرناسی می کشد [و باد به غبغب می اندازد] و می گوید : مرا یاد کرد و پروردگارش را از یاد برد ؛ بلکه بگو : به نام خدا » .
4 / 7محفوظ ماندن از اشرارامام صادق علیه السلام به مُفضّل بن عمر :ای مفضّل! با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» و [سوره ] « قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ » ، خود را از [گزند] همه مردم ، محفوظ بدار . آن را از سمت راست و سمت چپ و پیشِ رو و پشتِ سر و بالای سر و پایین پایت [در شش جهت خود ]بخوان ، و هر گاه بر سلطان ستمگری وارد شدی ، با دیدن او ، سه بار آن (سوره توحید) را بخوان و با دست چپت بشمار و سپس انگشتانت را همچنان بسته نگه دار (/ خواندن سوره را ادامه بده ) تا زمانی که از نزد او خارج شوی .
.
ص: 288
الإمام الحسین علیه السلام فی حِجابٍ لَهُ :اِجعَلِنی اللّهُمَّ فی حِرزِکَ وفی حِزبِکَ ... بِبِسمِ اللّهِ استَشفَیتُ ، وبِسمِ اللّهِ استَکفَیتُ ، وعَلَی اللّهِ تَوَکَّلتُ ، وبِهِ استَعَنتُ ، وإلَیهِ استَعدَیتُ عَلی کُلِّ ظالِمٍ ظَلَمَ ، وغاشِمٍ غَشَمَ ، وطارِقٍ طَرَقَ ، وزاجِرٍ زَجَرَ ، «فَاللَّهُ خَیْرٌ حَافِظًا وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ» (1) . (2)
4 / 8الأَمانُ مِنَ الغَرَقِالکتاب«وَ قَالَ ارْکَبُواْ فِیهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْراهَا وَ مُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ» . (3)
الحدیثرسول اللّه صلی الله علیه و آله :أمانٌ لِاُمَّتی مِنَ الغَرَقِ إذا رَکِبوا فِی السَّفینَهِ أن یَقولوا : «بِسْمِ اللَّهِ مَجْراهَا وَ مُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ» ، «وَ مَا قَدَرُواْ اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ» (4) إلی آخِرِ الآیَهِ . (5)
عنه صلی الله علیه و آله :أمانٌ لِاُمَّتی مِنَ الغَرَقِ إذا هُم رَکِبُوا السُّفُنَ فَقَرَؤوا : بسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ «وَ مَا قَدَرُواْ اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِیعًا قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ السَّمَاوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی عَمَّا یُشْرِکُونَ» ، «بِسْمِ اللَّهِ مَجْراهَا وَ مُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ» . (6)
.
1- .یوسف : 64 .
2- .مُهَج الدعوات : ص 356 ، بحار الأنوار : ج 94 ص 374 ح 1 .
3- .هود : 41 .
4- .الزمر : 67 .
5- .عمل الیوم واللیله لابن السنی : ص 176 ح 500 ، مسند أبی یعلی : ج 6 ص 181 ح 6748 ، الدعاء للطبرانی : ص 255 ح 803 کلّها عن طلحه بن عبیداللّه عن الإمام الحسین علیه السلام ، کنزالعمّال : ج 6 ص 709 ح 17513 .
6- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 370 ح 5762 عن حمّاد بن عمرو و أنس بن محمّد عن أبیه عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه عن الإمام علیّ علیهم السلام ، مکارم الأخلاق : ج 2 ص 333 ح 2656 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 58 ح 3 ؛ المعجم الکبیر : ج 12 ص 97 ح 12661 ، المعجم الأوسط : ج 6 ص 184 ح 6136 کلاهما عن ابن عبّاس وفیهما «أن یقولوا باسم اللّه الملک» بدل «فقرؤوا بسم اللّه الرحمن الرحیم» .
ص: 289
4 / 8 در امان ماندن از غرق شدن
امام حسین علیه السلام در نیایش :بار خدایا! مرا در پناه و در دسته خودت قرار ده ... با «به نام خدا» ، شفا می جویم . با «به نام خدا» ، طلب کفایت می کنم و بر خدا ، توکّل می کنم و از او کمک می طلبم و از او در برابر هر ستمگری که ستم کند و هر بیدادگری که بیداد کند و هر کوبنده ای که بکوبد و هر باز دارنده ای که باز دارد ، یاری می جویم «که خدا ، بهترین نگهدار است و او ، مهربان ترینِ مهربانان است» .
4 / 8در امان ماندن از غرق شدنقرآن«و [ نوح ] گفت: «در آن [کشتی] ، سوار شوید. به نام خداست روان شدنش و لنگر انداختنش . بی گمان ، پروردگار من ، آمرزنده مهربان است»» .
حدیثپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر گاه امّت من در کشتی بنشینند و بگویند : «رفتن و لنگر افکندنش ، به نام خداست . بی گمان ، پروردگارم ، آمرزگار و مهربان است» «و خدا را چنان که سزای اوست ، ارج ننهادند ...» تا آخر آیه ، از غرق شدن در امان خواهند بود .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر گاه [کسانی از] امّت من ، سوار کشتی شوند و بخوانند : «به نام خداوند بخشنده مهربان» . «و خدای را چنان که سزای اوست ، ارج ننهادند . در روز رستاخیز ، سراسر زمین ، در مشت اوست و آسمان ها ، در هم پیچیده به دست اویند . او منزّه است و برتر از آنچه [برایش] شریک آورند» . «رفتن و لنگر انداختنش ، به نام خداست . بی گمان ، پروردگارم ، آمرزگار و مهربان است» » ، از غرق شدن ، در امان خواهند بود .
.
ص: 290
4 / 9صَرفُ البَلاءِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، اُلا اُعَلِّمُکَ کَلِماتٍ ؛ إذا وَقَعتَ فی وَرطَهٍ أو بَلِیَّهٍ فَقُل : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ولا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ العَلِیِّ العَظیمِ» ، فَإِنَّ اللّهَ عز و جل یَصرِفُ بِها عَنکَ ما یَشاءُ مِن أنواعِ البَلاءِ . (1)
4 / 10دَفعُ الوَحشَهِالکافی عن سلیمان الجعفری :قُلتُ لَهُ [ أبِی الحَسَنِ علیه السلام ] : إنّی صاحِبُ صَیدِ السَّبُعِ (2) ، وأَنَا أبیتُ فِی اللَّیلِ فِی الخَراباتِ وأَتَوَحَّشُ ، فَقالَ لی : قُل إذا دَخَلتَ : «بِسمِ اللّهِ أدخُلُ» وأَدخِل رِجلَکَ الیُمنی ، وإذا خَرَجتَ فَأَخرِج رِجلَکَ الیُسری ، وسَمِّ اللّهَ ؛ فَإِنَّکَ لا تری مَکروها . (3)
.
1- .الکافی: ج2 ص573 ح 14 عن بکیر عن الإمام علیّ علیه السلام ، مکارم الأخلاق : ج 2 ص 159 ح 2391 نحوه ، عدّه الداعی: ص264 عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار: ج95 ص194 ح24 ؛ الفردوس : ج 5 ص324 ح 8323 .
2- .صاحب صَید السَّبُع : أی أصید السَّبُع (مرآه العقول : ج 12 ص 438) .
3- .الکافی : ج 2 ص 570 ح 4 ، المحاسن : ج 2 ص 119 ح 1325 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 248 ح 39 وج 95 ص 143 ح 8 .
ص: 291
4 / 9 گرداندنِ بلا
4 / 10 برطرف شدن وحشت
4 / 9گرداندنِ بلاپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :«ای علی! آیا چند کلمه ای به تو نیاموزم ؟ هر گاه در مشکلی سخت یا بلایی افتادی ، بگو : «به نام خداوند بخشنده مهربان» . هیچ نیرو و توانی نیست ، مگر از سوی خدای بلندمرتبه و بزرگ ؛ زیرا خداوند به برکت این دعا ، از انواع بلا ، آنچه را که بخواهد ، از تو می گردانَد» .
4 / 10برطرف شدن وحشتالکافی به نقل از سلیمان جعفری :به ابو الحسن علیه السلام (1) گفتم : من ، شکارچی حیوانات درنده هستم و شب ها در ویرانه ها می خوابم و دچار وحشت می شوم . فرمود : «هر گاه وارد [ویرانه ای] شدی ، بگو : به نام خدا ، وارد می شوم و پای راستت را داخل بگذار ، و هنگامی که بیرون می آیی ، نخستْ پای چپت را بیرون بگذار و نام خدا را ببر . در این صورت ، ناراحتی ای نخواهی دید» .
.
1- .در این جا ، مقصود ، امام کاظم علیه السلام یا امام رضا علیه السلام است .
ص: 292
4 / 11ثِقلُ المیزانِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :إنَّ اُمَّتی یَأتونَ یَومَ القِیامَهِ وهُم یَقولونَ : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» ، فَتَثقُلُ حَسناتُهُم فِی المیزانِ ، فَتَقولُ الاُمَمُ : ما أرجَحَ مَوازینَ اُمَّهِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ؟! فَتَقولُ الأَنبِیاءُ : إنَّ ابتِداءَ کَلامِهِم ثَلاثَهُ أسماءٍ مِن أسماءِ اللّهِ ؛ لَو وُضِعَت فی کَفَّهِ المیزانِ ، ووُضِعَت سَیِّئاتُ الخَلقِ فی کَفَّهٍ اُخری ، لَرَجَحَت حَسَناتُهُم . (1)
4 / 12النَّجاهُ مِنَ النّارِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :إذا مَرَّ المُؤمِنُ عَلَی الصِّراطِ فَیَقولُ : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» طَفِئَت لَهَبُ النّیرانِ ، وتَقولُ : جُز یا مُؤمِنُ ، فَإِنَّ نورَک قَد أطفَأَ لَهَبی! (2)
عنه صلی الله علیه و آله :مَن أرادَ أن یُنجِیَهُ اللّهُ مِنَ الزَّبانِیَهِ التِّسعَهَ عَشَرَ ، فَلیَقرَأ «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» فَإِنَّها تِسعَهَ عَشَرَ حَرفا ، لِیَجعَلَ اللّهُ کُلَّ حَرفٍ مِنها جُنَّهً (3) مِن واحِدٍ مِنهُم . (4)
.
1- .ربیع الأبرار : ج 2 ص 336 .
2- .جامع الأخبار : ص 120 ح 219 ، بحار الأنوار : ج 92 ص 258 ح 52 .
3- .الجُنَّه : الوقایه (النهایه : ج 1 ص 308 «جنن») .
4- .جامع الأخبار : ص 119 ح 215 ، مجمع البیان : ج 1 ص 90 کلاهما عن عبد اللّه بن مسعود ، بحار الأنوار : ج 92 ص 257 ح 52 ؛ الدرّ المنثور : ج 1 ص 26 نقلاً عن وکیع والثعلبی وراجع : المناقب لابن شهر آشوب : ج 3 ص 401 .
ص: 293
4 / 11 سنگین شدن ترازوی اعمال
4 / 12 رهیدن از آتش دوزخ
4 / 11سنگین شدن ترازوی اعمالپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امّتم در روز قیامت ، در حال گفتنِ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» وارد می شوند و کارهای نیکشان ، در ترازو سنگین می شود . امّت های دیگر می گویند : ترازوهای [اعمال] امّت محمّد ، چه سنگین است! پیامبران می گویند : [به این دلیل است که] آغاز سخنشان ، [با] سه نام از نام های خدا بود که اگر آن سه نام در یک کفّه ترازو نهاده شوند و بدی ها و گناهان خلایق در کفّه دیگر ، باز هم کفّه خوبی های آنان می چربد .
4 / 12رهیدن از آتش دوزخپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر گاه مؤمن بر صراط بگذرد و بگوید : «به نام خداوند بخشنده مهربان» ، زبانه آتش ، خاموش می شود و می گوید : عبور کن ، ای مؤمن ! زیرا نور تو ، زبانه مرا خاموش کرد .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس می خواهد که خداوند ، او را از نگهبانانِ نوزده گانه[ی دوزخ ]نجات دهد ، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را بخواند ؛ زیرا این ذکر ، نوزده حرف است ، تا آن که خداوند ، هر حرفی از آن را سپر او در برابر یکی از آن نگهبانان دوزخ قرار دهد .
.
ص: 294
الفصل الخامس : آداب البسمله5 / 1الإِجهارُأ أحَقُّ ما اُجهِرَ بِهِالإمام الصادق علیه السلام : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» أحَقُّ ما اُجهِرَ بِهِ (1) ، وهِیَ الآیَهُ الَّتی قالَ اللّهُ عز و جل : «وَ إِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْءَانِ وَحْدَهُ وَ لَّوْاْ عَلَی أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا» (2) . (3)
ب إجهارُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله بِها فِی القِراءَهِالإمام الباقر علیه السلام :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إذا تَهَجَّدَ بِالقُرآنِ تَسمَعُ لَهُ قُرَیشٌ بِحُسنِ صَوتِهِ (4) ، وکانَ إذا قَرَأَ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» فَرّوا عَنهُ . (5)
.
1- .جَهَرَ الکلامَ وبالکلامِ : أعلَنَ به ، کَأجهَر (القاموس المحیط : ج 1 ص 394 «جهر») . وجَهَرَ بالقَولِ : رَفَعَ به صوتَه (الصحاح : ج 2 ص 618 «جهر») .
2- .الإسراء : 46 .
3- .تفسیر القمّی : ج 1 ص 28 عن ابن اُذینه ، تفسیر العیّاشی : ج 2 ص 295 ح 86 عن زراره عن أحدهما علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 85 ص 82 ح 25 .
4- .فی بحار الأنوار : «لِحُسن قراءته».
5- .تفسیر القمّی : ج 2 ص 20 عن أبی حمزه الثمالی ، بحار الأنوار : ج 85 ص 82 ح 25 .
ص: 295